As orixes da pesca industrial de langosta en Baiona.

Dende finais do século XIX, a captura e comercialización de langostas e lumbrigantes converteuse nunha das máis puxantes e lucrativas actividades pesqueiras de Europa e Norte América. Se ben, xa de sempre, estes grandes crustáceos (ao igual ca ostra), eran prezado "prato de bispo"; o crecemento económico e os avances no transporte da revolución industrial, ampliaron o espectro social e número de comensais e de cociñas e restaurantes (incluso a moitos quilómetros no interior) que podían ofrecer "langosta viva".

Semella que os primeiros en practicala pesca industrial da langosta en Galicia foron os franceses. Que tras esquilmar os fondos rochosos das augas internacionais do Golfo de Biscaia e Mar Cantábrico, na década de 1880 chegan as costas atlánticas galegas. Así o conta o Petit Journal de París no 1886: "A langosta diminuíu en Fisterra e o Norte de España (...) Este ano, unha verdadeira frota de pescadores franceses e españois dirixíronse cara a baía de Vigo (...) É tal a súa abundancia alí, que se colleron en menos de catro meses, soamente para os portos de desembarco e para os mercados franceses, máis de 34.000 langostas. Crese, segundo datos oficiais, que a cifra ascenderá a 100.000 ao fin da tempada (...) A pesca fíxose dende Corcubión ata a fronteira de Portugal; pero o centro máis importante de operacións é Baiona".

Quizais a razón pola cal Baiona converteuse no centro de operacións da pesca da langosta, sexa a súa situación xeoestratéxica, preto dos caladoiros (no exterior da ría) e así como da infraestrutura portuaria e nodo de transporte terrestre da cidade de Vigo. Tampouco debe desconsiderarse a importancia do consumo local: en Baiona, Nigrán e Gondomar abundaban os pazos e estaban a aparecer novos tipos de residencias vacacionais de elites galegas e doutras partes de España.

Sexa como for, nestas datas en Baiona comezan a especializarse tratantes de langosta *2, multiplícanse as descargas destes crustáceos e documentamos a fundación dos primeiro viveiros ou cetarias; algunhas veces un tanto improvisadas, como a "balsa da compañía explotadora dos tesouros de Rande" que se converteu en viveiro flotante en 1886. Tamén eran "viveiros flotantes" os 3 que no 1889 obteñen licenza do Concello de Baiona. A máis antiga cetaria de terra do Concello de Baiona semella que é a "cetaria vella", que obtivo licenza en 1911 a nome do veciño de Vigo, Enrique Pascual y del Río.

A familia Puerta-Oviedo e as cetarias de Baiona.

A principios da década de 1950 a familia Puerta, orixinarios de Revillagodos (Briviesca, Burgos), comezan a frecuentar e instalarse nos portos de Vigo e Baiona para abastecer as peixerías da rede familiar (eran oito irmáns, todos implicados na tratade de peixe) na area de Miranda de Ebro e Burgos capital, así coma dunha rede comercial que paulatinamente van estendendo máis aló do núcleo burgalés *1.

En outubro do 1953, dous dos irmáns, José (nado en 1928) e Serapio (1929) piden licenza para construír "un viveiro, depósito de langosta (...) entre as puntas de San Antonio e do Boi, aproveitando unha depresión do terreo,(...) José e Serapio Puerta Oviedo son industriais, adicados á exportación de peixe e mariscos no porto de Vigo e pretenden así dar maior auxe ao servizo que prestan, cousa moi necesaria e importante nestes tempos de escaseza de pesca." *d..1. Semella que a licenza definitiva *d.2 e a execución da obra non acontece ata ben avanzado o ano 1955 *d.3. Entre tanto non entraba en funcionamento esta nova cetaria, a familia Puerta-Oviedo aluga unha pequena cetaria na Guarda e, no 1954, obteñen a licenza para reconstruír e explotar a "cetaria vella" de Monte Real. Esta "cetaria vella" (que a familia chamaba "a de madeira"), deixouse de utilizar cara mediados da década de 1960 xa que as repetidas destrucións da cuberta de madeira pola accións dos temporais fixo preferible concentrala explotación na nova, "a de pedra".

A familia Puerta-Romalde e expansión do comercio da langosta.

Gradualmente, o maior dos irmáns, José, especialízase no comercio de peixe dende Vigo (onde funda PescaPuerta en 1956 *3) mentres que Serapio fica co sector do marisco e a cetaria de langosta. Pouco despois Serapio comeza a enfermar prematuramente de Párkinson, quedando axiña moi limitado para a explotación directa da empresa, sendo sustituído nestas funcións pola súa esposa Mª Teresa Romalde (1934, Vigo) auxiliada polo seu fillo e filla maiores.  Mantivo iso si, o pai de familia, tal como obrigaba a época, a potestade de representar e asinar a documentación oficial da empresa familiar. Cabe engadir, que nai e crianzas, aínda que tiñan contratados operarios, tamén facían traballos físicos como transportalas cestos de langosta polos sendeiros de Monte Real. 

Daquela, a familia Puerta-Romalde instalárase nunha casa con finca no nº 3 da rúa baionesa de Marqués de Quintanar (hoxe o nº 9). Chegado o ano 1968, dado o aumento do volume de demanda, e sobre todo a esixencia de abastecela demanda dun xeito continuado, incluso por riba dos temporais de inverno que habitualmente imposibilitaban traballar na cetaria da Punta do Boi, obrigan aos Puerta-Romalde a enxeñar unha "cetaria en miniatura" no xardín da casa, que era alimentada gracias a unha longa canalización de 267 m, que seguindo o trazado da estrada da beiramar e a rúa Marqués de Quintanar, aspiraba, cun potente motor, a auga mariña ata a casa, distante uns 150 m do mar (expediente 385/4 do Arquivo Municipal de Baiona). 

Posteriormente, no ano 1973, "Langostas e Lumbrigantes Serapio Puerta Oviedo", pide licenza e constrúe un gran viveiro cuberto na costa Baredo, en funcionamento ata datas recentes (expte. 626/5 do Arq. Mun. de Baiona). A nova, moderna e cómoda instalación baixo unha nave de 1113 m2, fai innecesario o mantemento das outras cetarias familiares, a "de pedra" e a "mini-cetaria" doméstica, que deixan de empregarse cara 1975-76.

A estas alturas, despois dun século de expansión da pesca industrial da langosta, os caladoiros de Galicia e Norte de Portugal quedaran esquilmados, sendo necesario ir buscala máis ao sur, a Andalucía e Marrocos, converténdose o porto de Barbate no lugar preferente de descarga da frota langosteira da Guarda. Seguindo a tendencia xeral, e para estar máis próximos aos caladorios, a familia Puerta-Romalde comeza a operar arredor de 1975 nos portos andaluces; e xa en 1980, coa asociación dunha empresa local, os Puerta-Romalde adaptan unha das naves da antiga baleeira de Getares como cetária; e a maior das fillas Mª Teresa Puerta Romalde instalase alí para participar na explotación directa da mesma, na que se mantivo ata o ano 2015. Por outra banda, o irmán maior mantivo a explotación da cetaria de Baredo ata datas recentes.